KIRIKKALE
TİCARET VE SANAYİ ODASI

Yaşanan ekonomik olumsuzluklar sonucu çift haneli imalat azalmaları yaşayan Avrupa ülkelerindeki makina imalat sanayii sektörü, kayıplarını 2011 yılında bir ölçüde giderse de 2008 yılında eriştiği düzeye ancak 2012 yılında ulaşabileceği tahmin edilmektedir. Son günlerde özellikle Avrupa Birliği ekonomisi ile ilgili olarak gelişen endişelerin bu hedefe ulaşılmasını ne ölçüde etkileyeceği henüz bilinmemektedir.

Kriz sonrası makina sektöründe önemli bir değişim yaşandığı da gözlenmektedir. Makina pazarının ağırlığı gelişmekte olan ülkelere ve özellikle doğuya doğru bir kayış göstermiş, bunun da etkisi ile gelişmekte olan ülkelerdeki makina imalatının pazar payı da artış eğilimine girmiştir. İleri teknolojili makinaların imalatında ABD, Avrupa Birliği ve Japonya’daki firmalar hala önemli bir pazar payına sahip olurken, orta ve düşük teknolojili makinalarda söz konusu gelişmekte olan ülkeler ve özellikle Çin dünya pazarlarında etkinliğini artırmaktadır.

Pazarın doğuya doğru kayması, Avrupa’daki büyük ölçekli bazı firmaları gelişen pazar durumundaki bu ülkelerde imalat veya montaj tesisleri kurmaya yönlendirmiştir. Ancak, büyük çoğunluğu KOBİ ve aile şirketi yapısında olan Avrupa makina imalatçılarının önemli bir bölümü bu gidişe ayak uyduramamaktadır. Bu gelişme bazı küçük ölçekli firmaların dünya pazarında konumlarını korumalarını güçleştirmektedir.

Özellikle Uzakdoğu ülkelerinde Avrupalı firmaların direkt yatırım yerine o ülkelerdeki girişimciler ile ortaklık kurmaları, imalat veya montaj yapmaları ise, mülkiyet haklarının korunmasında güçlükler yaşanmasına, firmaya has teknoloji ve yeniliklerin diğer rakiplere sızmasına neden olabilmektedir.

2008 yılında AB üyesi 27 ülkede makina imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren 91 bin 800 firma 3.2 milyon kişi istihdam etmiş ve 598 milyar Euro’luk bir imalat gerçekleştirmiştir. Makina imalatı, toplam sanayi imalatının yüzde 9.1’ini oluşturmuştur. 2009 yılında yaşanan ekonomik kriz sonucu imalat yüzde 20 kadar azalmıştır.

Belirtilen 91 bin 800 firmanın hepsi makina imalatçısı değildir. İstihdamı 10 kişiden az olan atölyeler yanında makina sektörüne aksam parça imal eden çok sayıda firma da bu rakama dahildir. 2008 yılında AB Komisyonu için hazırlanan bir raporda AB ülkelerinde istihdamı 20 kişiden fazla olan ve komple makina imal eden firma sayısının 20 bin 660 olduğu ifade edilmekte idi. Bu sayı, Avrupa’nın en büyük makina imalatçısı olan Almanya’da 5 bin 920 idi

VDM’nın yayınlarına göre 2008 yılında Alman makina sanayinin istihdamı 965 bin kişi iken bu sayı 2009 yılında 939 bine ve 2010 yılında da 908 bine kadar düşmüştür. 2011 yılındaki hızlı gelişme istihdamın 930 binin aşılmasını sağlayacağı tahmin edilmektedir. İmalat değeri ise 2007’de 179.6 milyar Euro, 2008’de 195.5 milyar Euro’ya çıkmış 2009’da 150.8 milyar Euro’ya düştükten sonra 2010 rakamı 165.8 milyar Euro olmuştur.

Makina imalat sanayinde adetlerin çoğunlukla sınırlı olması Avrupa’da da sadece makina sektörüne has yan sanayinin oluşmasını güçleştirmektedir. Makina imalatçıları birçok konuda otomotiv veya diğer sektörlerin oluşmuş yan sanayilerinden yararlanmaya çalışmaktadırlar. Otomotiv sektörünün büyük adetlerde parça siparişleri yanında makina sektörünün sınırlı talepleri, bu kuruluşlar için ilgi çekici olmamaktadır. Bu durum, sektörde firma içi imalatın diğer sektörlere göre daha fazla olmasına neden olmaktadır. Bunun yanında CNC program üniteleri, elektronik komponentler, lineer guide’lar, laser üniteleri ve diğer bazı özel parçalar ise dünyada sınırlı sayıda firma tarafından imal edilmekte, ülkemizde olduğu gibi AB ülkelerindeki imalatçılar da bunları, bir ölçüde tröstleşmiş bu kuruluşlardan almaktadırlar. Bu imalat konularına yeni oyuncuların girmesi ise oldukça zordur. Çünkü makina müşterisi de alacağı makinalarda belirli marka girdilerin, özellikle program ünitelerinin kullanılmasını şart koşmaktadır. Bu durum küçük ölçekli bazı makina imalatçıları için olumsuzluğa da neden olmaktadır. Büyük ölçekli makina imalatçıları bu tür tröstleşmiş kuruluşlara verdikleri yüksek adetli siparişler ile hem fiyat hem de teslim süreleri bakımından pazarlık gücüne sahip olurken, az sayıda imalat yapan küçük ölçekli firmaların ise pazarlık gücü yetersiz kalmakta, pazarın iyi olduğu dönemlerde sadece fiyat değil teslimatlarda da dezavantajlı duruma düşebilmektedirler.

Avrupa ülkelerinde küçük ölçekli imalatçı sayısı oldukça fazladır. Bunun bir nedeni çok az sayıdaki makina türünde yüksek adetli seri imalat yapılabilmesi, çoğunlukla müşteri beklentilerine uygun yeni tasarım veya mevcut tasarımın beklentilere uygun olarak revize edildiği bir imalat türü söz konusudur. Bu gereklilik sonucu bünyesinde tasarım yapabilen veya geliştirebilen nitelikte mühendis ve uzmanlaşmış işçi istihdam eden kuruluşlar rekabet güçlerini artırabilmektedir. Diğer yandan bu tür elemanların istihdamının oldukça yüksek maliyetli olması ise küçük ölçekli firmaların imkanlarını zorlamaktadır.

Gene Avrupa Birliği’nde yapılan araştırmalar, makina sektöründe teknoloji ve yenilikçiliğin, müşteri isteğine uygun imalatın öneminin artması, teknoloji geliştirme ve yenilikçilik çalışmalarını yeterince gerçekleştiremeyen firmaların rekabette zorlandığını ve bazılarının bu alanı terk etmek zorunda kaldıklarını belirtmektedir.

Kaynak